Polski Rynek Biopaliw 2023

Spotkanie „Polski Rynek Biopaliw 2023” przypadło w czasie toczących się zmian prawnych, które mają objąć ten segment rynku i wpłynąć na jego rozwój w nadchodzących latach. Tematyka wystąpień pozwoliła więc uczestnikom głębiej się z nimi zapoznać. Pojawiły się też wątki odnoszące się do kwestii typowo handlowych, również w kontekście wciąż trwającej inwazji Rosji przeciwko Ukrainie i jej wpływu na współpracę polsko-ukraińską w sektorze rolnym i bioenergetycznym.

Wydarzenie gościło tym razem we Wrocławiu, a jego pierwszym etapem był tradycyjnie powitalny, uroczysty bankiet. Wieczorem, 19 kwietnia, uczestnicy mogli skorzystać z okazji do rozmów i spotkań biznesowych. Kontynuowano je także następnego dnia, jednak głównym elementem programu w dniu 20 kwietnia była konferencja branżowa.
Pierwszym mówcą był Przemysław Bryksa, dyrektor departamentu ropy i paliw transportowych w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Jego wystąpienie miało szczególne znaczenie właśnie w kontekście trwającego procesu legislacyjnego zmian w ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Wyjaśnił on najważniejsze zagadnienia związane z wprowadzanymi zmianami i ich kontekstem. Przemysław Bryksa zaznaczył, że ustawa służy wdrożeniu do polskiego porządku prawnego dyrektywy Unii Europejskiej o promowaniu energii odnawialnej, tzw. REDII. Wyznaczony w dyrektywie oficjalny termin jej wdrożenia przez państwa członkowskie minął, a Polska wciąż nie spełniła tego wymogu. Bryksa przedstawił szczegółowy schemat osiągnięcia przez Polskę celu z RED II w postaci 14,8 proc. udziału OZE w transporcie. Złoży się na niego stosowanie szeregu instrumentów, w tym m.in. biopaliw tzw. 1 generacji, 2 generacji czy energii elektrycznej do napędu samochodów. To „zazielenianie” gospodarki i transportu ma być wykonywane realnie, konkretnymi wolumenami nośników energii odnawialnej, a nie przez dostęp do ułatwień czy możliwości zastępczych jak np. opłaty i w tym kierunku idą prace Ministerstwa. Obniżona ma zostać natomiast kaucja związana z pozyskaniem koncesji na obrót z zagranicą i wytwarzanie paliw ciekłych dla firm produkujących tzw. paliwa węglowe z recyklingu (jeden z nowych instrumentów wdrażania OZE w transporcie), do poziomu 1 mln zł - wobec 10 mln zł standardowo przy takich koncesjach. Jest to zachęta dla tego segmentu, która powinna ułatwić jego rozwój. Nowe przepisy powinny wejść w życie latem 2023 r., jeśli proces legislacyjny będzie toczyć się bez zakłóceń – taką intencję administracji podkreślał Przemysław Bryksa.

Kolejny mówca, Paweł Tański z PKN Orlen, przedstawił ocenę przepisów prawnych UE i polskich z perspektywy firmy operacyjnie realizującej cele środowiskowe w transporcie. Zaczął od uwagi, że należy myśleć już o realizacji zapisów dyrektywy RED III. Jest ona bowiem aktualnie procedowana na szczeblu UE w ramach tzw. pakietu klimatycznego „Gotowi na 55”, a Polska dopiero pracuje nad wdrażaniem RED II. W tym kontekście Tański stawiał pytanie o cele OZE w transporcie na 2023 r. i o ich realistyczne potraktowanie. Ekspert zwrócił też uwagę na wiele niuansów w zapisach obowiązujących i proponowanych aktów prawnych, które budzą wątpliwości w kontekście faktycznych możliwości korzystania z różnych instrumentów przez podmioty zobligowane. Pod koniec wystąpienia Paweł Tański przedstawił dwa spośród prowadzonych w grupie PKN Orlen projektów w zakresie OZE w transporcie – planowane uruchomienie produkcji uwodornionego oleju roślinnego, do wykorzystania w oleju napędowym lub paliwie lotniczym, oraz planowaną produkcję bioetanolu 2 generacji.

Tematem który od wielu lat powraca w dyskusji dotyczącej sektora biokomponentów w Polsce jest praktyczne wdrożenie benzyny E10. Ten produkt to paliwo zawierające do 10 proc. objętościowo bioetanolu, wobec obecnie powszechnej na krajowym rynku benzyny z 5 proc. dodatkiem tego alkoholu. Prawo zezwala wprawdzie na sprzedaż E10, jednak żaden z operatorów rynkowych się na to nie decyduje. Z dodawaniem większej ilości etanolu wiążą się też liczne potencjalne komplikacje, związane np. z koniecznością przestrzegania wymogu dotyczącego maksymalnej zawartości związków tlenowych. Zbyt duży bowiem udział bioetanolu, który można w benzynach stosować w dwóch postaciach, może doprowadzić do przekroczenia wspomnianego parametru i tym samym złamania przepisów jakościowych. Perspektywy realnego pojawienia się E10 omawiał w swoim wystąpieniu Wojciech Kotala z kancelarii Cabaj Kotala. Wcześniej o E10 wspomniał krótko Przemysław Bryksa, podkreślając że wcześniejsze próby rozwiązania tej kwestii w Polsce spotkały się z zarzutem przyjęcia drogi sprzecznej z prawem europejskim, czy też że jest cały szereg kwestii rynkowych które komplikują zagadnienie (np. kwestia benzyn zgromadzonych w zapasach obowiązkowych i ich uwolnienia). Kotala przypomniał powstały w 2021 r. raport Instytutu Nafty i Gazu – Państwowego Instytutu Badawczego, który dokładnie przeanalizował ryzyka związane z E10 i zaproponował konkretną, optymalną formułę benzyny do sprzedaży na rynku. Zdaniem Kotali najlepszą formą wprowadzenia tego paliwa będzie zmiana poziomów wymaganego blendingu biokomponentów w benzynach, co pozwoli z jednej strony na powszechne sprzedawanie E10, przy jednoczesnym zachowaniu możliwości oferowania E5 tym klientom, którzy muszą korzystać tylko z takiego paliwa.

Drugi blok tematyczny otworzyła prezentacja Macieja Krawca z firmy Orlen Południe. Przedstawił on pokrótce prowadzone przez tę firmę projekty w zakresie wytwarzania OZE, nawiązując do wcześniejszych słów Pawła Tańskiego. Orlen Południe zwiększał w ostatnich latach moce przerobowe w zakresie estrów, w tym UCOME – czyli estrów ze zużytego oleju kuchennego. Krawiec skupił się jednak szczególnie na procesie produkcji etanolu 2 generacji i na jego wpisaniu się w model gospodarki o obiegu zamkniętym. Spółka Orlen Południe konsekwentnie rozwija know-how i optymalizuje procesy produkcyjne we wszystkich obszarach swojej działalności produkcyjnej.

O potencjalnej roli i znaczeniu uwodornionych olej roślinnych (tzw. HVO) w realizowaniu celów OZE w transporcie opowiadał szeroko Jarosław Cendrowski z firmy Aramco. Tym samym nawiązał on do wątków pojawiających się wcześniej w obradach konferencji i rozwinął je. Porównał parametry HVO z estrami kwasów tłuszczowych. Główną zaletą uwodornionych olei jest możliwość ich dodawania do oleju napędowego bez ustalonych granicami prawa limitów objętościowych (w odróżnieniu od estrów, których stosowanie limitują przepisy jakościowe). Tę granicę stanowią tylko kwestie gęstości powstającej finalnie mieszanki. Cendrowski przypomniał, że w niektórych państwach Europy sprzedawane jest nawet czyste HVO (100 proc.) jako paliwo dla odbiorców ostatecznych. Mówca pokazał też statystyki dotyczące zdolności produkcyjnych uwodornionych olei w Europie i na świecie, poziom ich wykorzystania czy też globalne łańcuchy przepływów handlowych tego produktu. Opowiedział też o prawnych ramach stosowania HVO w Europie i w Polsce.

Do udziału w konferencji zaproszony został też Jurij Chaus z firmy Envien. Zakupiła ona estrownię w Czechowicach, należącą wcześniej do Grupy Lotos. Transakcja była elementem wypełniania środków zaradczych, nałożonych przez Komisję Europejską na Orlen w ramach przejmowania gdańskiego koncernu. Chaus zaprezentował najpierw grupę Envien, która jest obecna na 8 rynkach w Europie Środkowo-Wschodniej i od prawie 20 lat zajmuje się wytwarzaniem biokomponentów (estrów i bioetanolu). Decyzja o bezpośrednim zaangażowaniu w Polsce wynikała zarówno z wcześniej nawiązanych pośrednich relacji handlowych, jak i w głównej mierze z przeprowadzonych przez Envien analiz. Pokazały one, że w miarę upływu lat i wzrostu celów OZE w transporcie, na rynku brakować będzie zauważalnych ilości jej nośników.

Trzecia sesja konferencji poświęcona była w całości sytuacji na ukraińskim rynku rolnym i bioenergetycznym oraz polsko-ukraińskim stosunkom handlowym w tych obszarach. Aleksander Kurstak z firmy Interfracht, zajmujący się logistyką i spedycją, przedstawił w obszernym materiale zagadnienia związane z organizacją transportu produktów rolnych przez polsko-ukraińskie przejścia graniczne przed i po wybuchu rosyjskiej agresji. Przed lutym 2022 r. Polska odgrywała marginalną rolę jako odbiorca ukraińskich produktów rolnych. Gdy jednak, po rosyjskim ataku, tradycyjnie wykorzystywane szlaki morskie przez Morze Czarne zostały praktycznie zablokowane, konieczne było szybkie zwiększenie wykorzystania tras lądowych przez przejścia graniczne z Polską. Wg Kurstaka powrót do sytuacji sprzed wybuchu wojny będzie wymagał bardzo dużo czasu, o ile w ogóle jest możliwy, więc perspektywy pracy dla terminali przeładunkowych przy granicy polsko-ukraińskiej rysują się w bardzo korzystnych barwach. Polska może stać się dla Ukrainy znaczącym partnerem zarówno jako państwo tranzytowe, jak i jako nabywca. Może też przejąć znaczną część wolumenów eksportowych Ukrainy, wcześniej kierowanych do portu w Kłajpedzie.

Konferencja była też okazją do posłuchania głosów z samej Ukrainy. Gieorgij Gieletucha, reprezentujący Ukraińskie Stowarzyszenia Bioenergii, opowiedział o aktualnym kształcie tamtejszego rynku biokomponentów i biomasy. Ponieważ brakuje konkretnych zachęt czy przymusów prawnych, praktycznie zerowa jest konsumpcja biodiesla, a bioetanolu - relatywnie niewielka w stosunku do potencjału. W Ukrainie są zakłady produkcji obu tych biokomponentów i jest zaplecze surowcowe, lecz nie przekłada się to na produkowane wolumeny. W opinii Gieletuchy Ukraina będzie natomiast rozwijała wytwarzanie biometanu i biogazu, bo są ku temu wyjątkowo sprzyjające okoliczności, zarówno jeśli chodzi o zaplecze surowcowe, jak i infrastrukturę. Szczególne wrażenie na słuchaczach zrobiła informacja, że mówca kilka dni wcześniej był na ceremonii uroczystego otwarcia biogazowni - jest to sygnał pozytywny w kontekście toczących się w Ukrainie walk czy prowadzonego przez agresorów ostrzału jej terytorium.

Sofia Jaroszenko z grupy Latifundist Media szerzej zaprezentowała sytuację na rynku rzepaku i oleju rzepakowego w Ukrainie. Rzepak jest jedną z niewielu roślin, której zbiory wzrosły w porównaniu z danymi sprzed rozpoczęcia inwazji rosyjskiej. Zmniejszyła się natomiast produkcja oleju rzepakowego. Wynika to z kilku przyczyn, jak trwająca wojna, utrudnienia logistyczne czy zmiany potrzeb rynku wewnętrznego w zakresie popytu na żywność. Dla obu tych towarów Ukraina tradycyjnie była znaczącym graczem na międzynarodowych rynkach. Zakłady przetwórcze w Ukrainie decydowały się w poprzednim roku często na przerób słonecznika, nie rzepaku. Decyzja co do prac w 2023 r. ma zostać podjęta pod koniec kwietnia.

Wszystkie wystąpienia podczas tegorocznej konferencji stworzyły przekrojowy obraz zagadnień skupiających uwagę uczestników rynku biokomponentów i OZE w transporcie w Polsce. Do prezentacji padały liczne pytania, były też one dyskutowane w kuluarach.